Thời gian qua, tình trạng vi phạm pháp luật đất đai diễn ra khá phổ biến: lấn chiếm đất công, chuyển nhượng trái phép, sử dụng đất sai mục đích, xây dựng công trình không phù hợp quy hoạch… Những hành vi này không chỉ làm thất thoát nguồn lực đất đai, mà còn gây mất trật tự quản lý, phát sinh khiếu kiện kéo dài, ảnh hưởng đến lòng tin của Nhân dân.
Ngày 15/8/2025, Chính phủ chính thức ban hành Nghị định số 226/2025/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai nhằm siết chặt kỷ cương, nâng cao hiệu lực pháp luật về quản lý đất đai. Nghị định này thay thế các quy định trước đây, được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ pháp lý mạnh mẽ nhằm siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đất đai – một lĩnh vực vốn nhạy cảm, phức tạp và có nhiều tiềm ẩn tranh chấp.
Những điểm mới nổi bật trong Nghị định 226/2025/NĐ-CP:
* Tăng mức phạt tiền ở nhiều hành vi vi phạm: Mức phạt tối đa đối với một số hành vi vi phạm trong lĩnh vực đất đai được nâng lên, tương xứng với tính chất, mức độ và hậu quả gây ra.
Ví dụ: hành vi lấn, chiếm đất công, đất chưa sử dụng hoặc đất thuộc quy hoạch sẽ bị xử lý nghiêm khắc hơn, đảm bảo tính răn đe.
* Quy định chi tiết hơn về hành vi vi phạm: Nghị định phân loại rõ ràng các nhóm hành vi vi phạm: sử dụng đất sai mục đích; chuyển nhượng, cho thuê trái phép; không đăng ký đất đai; vi phạm về giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; cản trở việc kiểm tra, thanh tra… Việc cụ thể hóa này giúp cơ quan chức năng dễ áp dụng, tránh bỏ sót hoặc xử lý tùy tiện.
* Mở rộng thẩm quyền xử phạt cho cấp cơ sở: Chủ tịch UBND cấp xã, Trưởng công an xã và các chức danh khác tại cơ sở được tăng thẩm quyền xử phạt đối với một số hành vi vi phạm. Điều này góp phần xử lý nhanh, kịp thời ngay tại địa bàn phát sinh, tránh tình trạng dồn việc lên cấp trên, gây chậm trễ.
* Bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả: Ngoài xử phạt tiền, Nghị định còn quy định nhiều biện pháp buộc khắc phục như: khôi phục tình trạng ban đầu, trả lại đất đã lấn chiếm, tháo dỡ công trình trái phép, chấm dứt hành vi vi phạm. Đây là điểm tiến bộ nhằm xử lý dứt điểm, triệt để, không chỉ “phạt cho tồn tại”.
Đất đai là tài sản đặc biệt, là nguồn lực to lớn cho phát triển kinh tế – xã hội, nhưng cũng dễ phát sinh tiêu cực nếu quản lý lỏng lẻo. Với việc ban hành Nghị định 226/2025/NĐ-CP, Chính phủ một lần nữa khẳng định quan điểm nhất quán: quản lý đất đai phải bằng pháp luật, xử lý vi phạm phải nghiêm minh, công bằng và hiệu quả.
Việc thực thi Nghị định này không chỉ dừng ở chuyện xử phạt, mà quan trọng hơn là thiết lập kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đất đai, xây dựng một môi trường pháp lý minh bạch, từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.
Đặng Ngọc-Sở Tư pháp
